AB, TDT’yi ihmal edemez
6 Temmuz 2024. Bugün Azerbaycan’ın kurtarılmış Karabağ topraklarındaki Şuşa’da Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Gayriresmi Zirvesi toplandı. Zirvenin teması ulaşım ve bağlantısallık. Zirvede, ikili ve çoklu görüşmelerde Rusya-Ukrayna savaşının köklü şekilde değiştirdiği ticaret koridorlarında TDT ülkelerinin kaçınılmaz rolüyle beraber geliştirilecek Orta Koridor yatırımları da görüşülüyor. Zirve sonunda “Karabağ Deklarasyonu” yayınlanacak. Deklarasyonda enerji, güvenlik ve ulaştırma konularında daha somut adımlar atılması için alınan kararlar duyurulacak.
TDT’nin artan önemi, üye ülkeler arasında ekonomik, siyasi ve kültürel iş birliğini güçlendiren somut adımlarla belirginleşiyor. Son dönemin önemli adımlarından biri de TDT’nin bölgesel ticaretin artırılmasına yönelik “Türk Yatırım Fonu” kurulmuş olması. Bu fon, üye ülkeler arasında ekonomik kalkınmayı desteklemeyi ve ticaret hacmini genişletmeyi amaçlıyor. Ayrıca, TDT’nin eğitim alanında da önemli girişimleri bulunuyor; Kazakistan’ın başkenti Nur-Sultan’da kurulan Türk Üniversiteler Birliği, üye ülkeler arasındaki akademik iş birliğini ve öğrenci değişimini teşvik ediyor. Güvenlik ve savunma alanında da iş birliği artıyor, ortak askeri tatbikatlar ve terörle mücadele konularında bilgi paylaşımı yapılıyor. Bu somut adımlar, TDT’nin uluslararası arenada artan önemini ve üye ülkeler arasındaki bağların güçlendiğini gösteriyor.
2040 Vizyon Belgesi’nin en önemli başlıkları arasında elbette enerji ve ulaşım geliyor. Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan gibi enerji zengini ülkelerle enerji kaynaklarının Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması stratejik bir öneme sahip. Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı (TANAP) bu iş birliğinin somut bir örneği. Yenilenebilir enerji, üye ülkeler arasında ortak elektrik altyapısı, şebekelerin bağlantısı konularında çeşitli hedefler var.
Elbette bütün dünyanın gözlerini çevirdiği Orta Koridor da Çin’den Avrupa’ya uzanan ve Hazar Denizi üzerinden Türkiye’ye ulaşarak Avrupa’ya bağlanan bir ulaşım ve ticaret hattı olarak Türkiye ve Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üyesi ülkeler için stratejik ve ekonomik açıdan büyük öneme sahip.
Şuşa Zirvesi hazırlıkları sırasında İstanbul’daki genel merkezlerinde ziyaret ettiğim Türk Devletleri Teşkilatı Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Ömer Kocaman ile özellikle TDT 2040 Vizyon Belgesi etrafında konuşma fırsatı buldum. Kocaman, Avrupa Birliği’nin Orta Koridora 350 milyar dolarlık yatırım sözü verdiğinin altını çizerek Orta Koridor’un kritik rolünü net bir şekilde açıkladı. Orta Koridor, Doğu ve Batı arasında en kısa ve en güvenli ulaşım bağlantısı haline gelebilir; Hazar Denizi üzerinden geçerek Çin, Kazakistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye’yi birbirine bağlayacak. Böylece Asya ve Avrupa arasında ticaretin hızlanmasını sağlayacak. Hazar Geçişli Uluslararası Doğu-Batı Orta Koridoru, bölgesel entegrasyonu artırarak Türkiye’nin ve diğer TDT üyelerinin jeopolitik konumlarını güçlendirecek.
Kocaman, Orta Koridorun enerji güvenliği için de kritik role sahip olduğunu söyledi. Bakü-Tiflis-Ceyhan ile TANAP ve TAP gibi projelerle entegre çalışacak olan koridor, aynı zamanda gümrük prosedürlerinin sadeleştirilmesi ve lojistik süreçlerin iyileştirilmesi ile ticareti kolaylaştıracağını belirtti.
Elbette rakamlara bakıldığında Türk dünyasının kendi içindeki bölge içi ticaret hacminin ülkelerin toplam dış ticaret hacmi içerisindeki yerine açısından son derece küçük bir orana sahip olduğunu söylemek yanlış olmaz. Dr. Ömer Kocaman, TDT’nin bunu aşmak için hızlı adımlar attığını belirterek faaliyetleri şöyle özetledi:
“Bugün bizim en büyük problemimiz kendi içimizdeki ticaretimizin %3-4’ler civarında olması. Dünya ile ticaretimiz 1,5 trilyona yaklaşmakta ama kendi içimizdeki ticaret 40-45 milyar dolar bandında. Biz istiyoruz ki bu 100 milyar dolara ulaşsın. 100 milyar dolara ulaşması için ulaştırma ve gümrük sahasında ekonomide ticaretin kolaylaştırılması noktasında atılması gereken adımlar var. Türk Devletleri Teşkilatı olarak bizler her yıl ekonomi bakanları toplantısını gerçekleştiriyoruz. Ulaştırma ve Gümrük bakanlarını topluyoruz ve buralarda biz bu özellikle ticaretin kolaylaştırılması ticaretin önündeki tarif dışı engellerin kaldırılması için atılması gereken adımları konuşuyoruz. Ticaretin Kolaylaştırılması Komitesini kurduk. Bu komitenin bir yol haritası belirlendi. Mesela Bakü-Tiflis-Kars demiryolu yeniden devreye alındı. Kazakistan iki limanın inşasını tamamladı ve operasyonel hale getirdi. Azerbaycan, Alat bölgesinde ikinci bir limanı kurdu. Orada önemli bir serbest ticaret bölgesi kurdu. Türkmenistan yeni bir limanı hayata geçirdi ve üye ülkelerimiz karayolu demiryolunda son yıllarda ciddi yatırımlar yaptı ve bugün bir Orta Koridor gerçeğini konuşabiliyoruz.”
Dr. Kocaman, Avrupa Birliği’nin de TDT bölgesini görmezden gelemeyeceğini çarpıcı verileri dile getirerek ortaya koydu. Kocaman, “TDT’nin çok ciddi enerji kaynakları bulunyor. Çok ciddi bir nüfusu var. 170 milyonluk bir nüfustan bahsediyoruz. %20’si genç. 40 milyar varil petrolden bahsediyoruz. 20 trilyon metreküp doğalgazdan bahsediyoruz. Dünya bu bölgeye gözünü kapayamaz. Avrupa Birliği burayı ihmal edemez. Özellikle Rusya-Ukrayna Savaşı ile birlikte enerji arzındaki sıkıntılar nedeniyle Avrupa ciddi bir enerji güvenliğiyle karşı karşıyadır. Orta Doğu’daki istikrarsızlıkları da göz önüne aldığımız zaman AB’nin enerji problemini çözebileceği yegâne coğrafya, Türk Devletleri Teşkilatı coğrafyasıdır.” dedi.
Türk Devletleri Teşkilatında krizleri fırsata çevirme konusunda hızlı hareket ederken dünyanın hem enerji kaynağı hem de ticaret ulaşım rotası haline geliyor. TDT ülkelerinin stratejilerini hayata geçirme ve özellikle 2040 Vizyon Belgesinde belirtilen adımları bir eylem planı çerçevesinde iyi bir takvimle ortaya koyması halinde yükselişi önlenemez yeni bir blok olacağı açık. Literatür şimdiden “Türk bloğu” ifadesini kullanmaya başladı bile.
