Güneşin Altın Yumurtası: KAYISI
Ülkemizin tarımsal ihracatının önemli kalemlerinden biri olan kayısının ana vatanı tarihsel olarak Türkmenistan ve Çin de olsa, Hititçe “Meyve ağacı” anlamına gelen Melitue, Maldiya, Melita ve günümüzde Malatya olarak anılan ilimizle neredeyse eş anlamlı anılmakta.
Mart-nisan aylarında Malatya’yı beyaza bürüyen kayısı ağaçları, haziran-temmuz aylarında güneşin enerjisini adeta bir sünger gibi emerek meyvesinde depolar. Artık kayısı “Güneşin Altın Yumurtası”na dönüşmüştür. Gelmiştir hasat mevsimi, kayısı dalda bekletmeye gelmez bir an önce hasat etmek gerekir. Alır bir tatlı telaş kayısı üreticisini. Derken Doğu ve Güneydoğu illerinde yataklarını minibüslere yüklemiş eşleri ve çocukları ile mevsimlik işçileri görünür. Olgunlaşan kayısılar toplanır kimi sergilere kimi islim damlarına taşınır ve son bir kez güneş ile buluşturulur. Kent bu kez sarı ve turuncuya dönüşür. Ve sıra gelmiştir kayısıyı çekirdeğinden ayırmaya. Bu işlemde hasat kadar çabucak yapılmalıdır aksi takdirde çekirdek ayrılmak istemez kayısıdan. Kayısı çekirdeği, kayısı hasadının ilk satılanı, ilk geliridir. O nedenle bir an önce bu işlemde yapılır ve çekirdek pazara, kayısı kurusu ise tüccarı beklemek üzere depolara girer. Kayısı, Büyük İskender’in doğu seferleri sonucu MÖ lV. yüzyılda Anadolu topraklarına getirilmiş burası adeta ikinci vatanı olmuştur. Anadolu’nun verimli topraklarında çeşitlenen ve Malatya’da yüzde 85’i kurutularak ihraç edilen kayısı, ülkemizin en önemli tarımsal ürünlerden biri olup yıllık ihracat rakamı 2021 yılında 350 milyon dolara ulaşmıştır. Dünya kuru kayısı piyasasının yüzde 70’ini elinde bulunduran ve ülkenin tarımsal ürün ihracatında önemli bir konuma gelen Malatya kayısısı; 8 milyona varan ağaç sayısı, 50 işletmede 5 bin çalışanı, 300 civarında esnafı, 50 ihracatçı firması, 30 bin kayısı tarımı ile uğraşan ailesi ve 200 bin insanın geçim kaynağı olması nedeniyle ilin ekonomisini de ayakta tutan en başta gelen ticari ürün olma özelliğini taşır. Kayısının ekonomik değerinin yanında insan sağlığına faydalarını şu başlıklarda toplayabiliriz;
- Kanın pıhtılaşmasını sağlayan K vitamini kayısıda bulunur.
- Potasyum yönünden zengin olması nedeniyle kasları besler.
- Tansiyon hastaları için kan basıncını düşürür
- Kayısı çekirdeğinden üretilen yağ cilde parlaklık verir.
- Kuru kayısı balgam sökücü özelliğiyle solunum yollarını rahatlatır.
- İçeriğindeki demir ve bakır hemoglobin üretiminde yarar sağlar ve kan seviyesini iyileştirir.
- Kuru kayısıdaki A vitamini görme yeteneğini sağladığı gibi antioksidan özelliği ile göz sağlığını korur.
- Kayısıdaki potasyum, sıvı dengesini sağlayıcı özelliğiyle kalp ritmini düzenler.
- Hamilelikte anne ve sonrasında bebek için besleyici özellik gösterir.
- Kuru kayısıdaki pektin ve selüloz sindirim sistemine yardımcı olur.
- Kayısıdaki kalsiyum kemikleri güçlendirir. Magnezyum stres yatıştırıcı olarak faydalı olabilir. İnsan sağlığı için faydaları ardı ardına sıralanmasına rağmen kuru kayısının tamamı ihraç edilmekte olup ülkemizde kayısı tüketimi yok denecek kadar azdır.